Protokoły mędrców Syjonu - autentyk czy falsyfikat?

Janusz Tazbir niniwa2.cba.pl

Pamflet Joly'ego ukazał się wcześniej

Protokoły mędrców Syjonu niemal od razu zyskały olbrzymią popularność, do której jeszcze powrócę. Nie przerwało jej wcale odkrycie pierwowzoru, które zawdzięczamy Philipowi Gravesowi, korespondentowi "Timesa" w Konstantynopolu. Pewien Rosjanin, były posiadacz ziemski, skądinąd szczery wyznawca prawosławia i zwolennik monarchii konstytucyjnej, przekazał mu książkę, jaką nabył tam wraz z innymi od jednego z oficerów ochrany, który znalazł schronienie w Turcji. Jej pierwsze strony były wydarte, poszukiwania podjęte w bibliotece British Museum pozwoliły jednak ustalić, że jest to dzieło paryskiego adwokata, Maurice'a Joly'ego (1829-1878), Dialogue aux enfers entre Montesquieu et Machiavel, wydane w 1864 roku w Brukseli. Ten dialog w piekle między Monteskiuszem a Makiawelem należał do tak modnego we Francji, i to od końca XVII wieku poczynając, gatunku "rozmów umarłych", w których notabene często występowały postacie obu tych polityków. "Miały one zazwyczaj za rozmówców wybitne i sławne postacie historyczne, pochodzące z różnych krajów i epok, które spotykały się ze sobą w krainie cieni, dyskutując na różnorakie tematy". Do tej formy literackiej wypowiedzi sięgali autorzy tak wybitni, jak Bernard Fontenelle, François Fenelon, Wolter, a w Polsce Ignacy Krasicki.

Joly nie należał do tej elity francuskiej literatury; agresywny publicysta polityczny, był nieubłaganym przeciwnikiem rządów Napoleona III, który dotkliwie ograniczył prawa parlamentu, skupiając w swych rękach całą inicjatywę ustawodawczą. Wolności obywatelskie zostały zlikwidowane, a prasa w praktyce zakneblowana; cenzury wprawdzie nie wprowadzono, ale "nieustanna groźba grzywien, zawieszeń, zamknięcia gazet zmuszała redakcje do potulnej autocenzury". Kontroli rządowej poddano nie tylko teatry, szkoły i wydawnictwa, lecz nawet kawiarnie, jako miejsca, w których toczyły się dyskusje polityczne. Wprowadzona w 1858 roku ustawa o powszechnym bezpieczeństwie dawała rządowi "prawo arbitralnego internowania, wyganiania, deportowania bez sądu wszystkich przeciwników reżimu". Należący do nich Joly swój pamflet, w którym występuje broniący zasad liberalizmu Monteskiusz i Makiawel jako rzecznik cynicznego despotyzmu, opublikował przezornie za granicą, co mu niewiele pomogło. Cały nakład książki został już na granicy skonfiskowany przez francuską policję, a samego autora skazano w kwietniu 1865 roku na piętnaście miesięcy więzienia. Nie trzeba dodawać, że jej kolportaż był surowo wzbroniony, co zresztą nie przeszkodziło dalszym anonimowym wydaniom we Francji i Belgii.

W serii artykułów ogłoszonych na łamach "Timesa" (numery z 16-18 sierpnia 1921 roku) Graves przekonująco wykazał, że Protokoły… stanowią w znacznej mierze plagiat z tego właśnie pamfletu. Ich autorzy zastąpili 25 dialogów 24 protokołami, w ośmiu z nich zapożyczenia "stanowią więcej niż połowę tekstu, a siódmy protokół został przepisany prawie w całości. Z 2560 wierszy zostało wykorzystanych bez wprowadzenia jakichkolwiek zmian, aż 1040". W Protokołach… usunięto oczywiście nazwiska Makiawela i Monteskiusza, a wprowadzono "gojów" oraz Żydów, o których Joly nie wspomina ani słowem. Poglądy włoskiego humanisty włożono w usta mędrców Syjonu, sugerując, iż chcą za pomocą metod stosowanych, dodajmy między innymi przez Napoleona III, zawładnąć światem. Również i wizja jego przyszłości pod rządami króla z pokolenia Dawida stanowi oczywiście twór autora (autorów) Protokołów… W obfitej literaturze im poświęconej dość często pojawia się w charakterze załącznika zestawienie odpowiednich fragmentów obu utworów. Ponieważ jednak porównywanie wszystkich zapożyczeń zmusiłoby nas do ponownego przedruku aż 40 procent Protokołów…, ograniczymy się do kilkunastu tylko przykładów:

Porównując oba teksty łatwo przekonać się, iż poglądy wygłaszane w pierwowzorze przez Makiawela autor (autorzy) Protokołów… włożył w usta tajemniczemu wykładowcy którym miał być jeden z anonimowych mędrców Syjonu. To, co Joly-Makiawel ukazywał jako porządek polityczny zaprowadzony już przez Napoleona III, w apokryfie zostało zamienione na proroctwo. Joly stara się udowodnić, iż despota za pozorami demokracji potrafi ukryć swą władzę absolutną, w Protokołach… natomiast twierdzi się, że już w tej chwili wszelkie formy ustroju demokratycznego stanowią parawan, za którym mędrcy Syjonu stopniowo przejmują władzę nad światem.

Ten pospiesznie i niedbale, powtórzmy to raz jeszcze, sporządzony dokument, odbiegał w wielu punktach od logicznego pamfletu paryskiego adwokata. Joly wyraźnie rozróżnia politykę Napoleona III, prowadzącą do uzyskania pełnej władzy od tej, którą będzie stosować, kiedy ją wreszcie zdobędzie. Protokoły… natomiast nie grzeszą zbytnią logiką. Na samym ich początku czytamy na przykład, że mędrcy Syjonu już dysponują pełną władzą nad światem. Następnie jednak mówi się, że upłynie jeszcze sto lat, zanim ją uzyskają. A co więcej, że na drodze do władzy napotykają na poważne przeszkody.

Protokoły… są niespójne również dlatego, że zawarta w nich wizja świata pod panowaniem żydowskiego superrządu mimo wszystko przypomina raczej utopię Aldousa Huxleya (Nowy wspaniały świat), aniżeli ponury obraz zawarty u George'a Orwella (1984). Huxley przewidywał uniformizację społeczeństwa i zniewolenie obywateli świata kompensowane dobrobytem materialnym, brakiem jakichkolwiek chorób etc. Również i w państwie mędrców Syjonu "gojom" nie miało się w sumie źle powodzić, choć zostaną ubezwłasnowolnieni, a ich posłuszeństwo będzie wymuszane terrorem.

Z jednej strony mędrcy Syjonu przechwalają się strachem, jaki masy "gojów" przed nimi czują. Z drugiej zaś twierdzą, że rządy nie podejrzewają nawet istnienia światowego spisku i nie wiedzą, co im mędrcy przygotowują. Despota, atakowany przez Joly'ego, chciał panować tylko nad Francją, tymczasem mędrcom Syjonu przypisuje się chęć zawładnięcia całym światem. Wreszcie, ataki na liberalny system i wyraźną nostalgię za czasami, w których dzierżyła prym ziemiańska arystokracja, wierna monarchii, trudno by uznać za wymysł li tylko żydowski, skoro podobne poglądy wyrażało wielu konserwatystów europejskich XIX stulecia, od Josepha de Maistre poczynając, a na naszym Henryku Rzewuskim kończąc. Stąd też niektórzy wydawcy Protokołów…, w obawie przed nadwątleniem wiary w ich autentyczność, opuszczali te fragmenty lub też przyznawali, że mogą to być wtręty poczynione w trakcie kolejnych redakcji.

Zapożyczenia, od Joly'ego, z których przytoczyłem przecież jedynie drobną część, były tak oczywiste, że zwolennicy tezy o autentyczności Protokołów… musieli się w ich obronie uciekać do najbardziej karkołomnych argumentów. Zaczęto więc twierdzić, iż Maurice Joly był w rzeczywistości Żydem (we Francji dawano mu imię Mojżesz; przedwojenny wydawca Protokołów…, Bolesław Rudzki, nazywa go stale Mośkiem; żydowskie pochodzenie sugeruje także wydawca słowackiej wersji Protokołów…, Robert Helebrandt), który dopuścił się podwójnej mistyfikacji. Nie tylko bowiem aktualny utwór polityczny ubrał w formę dialogu dwóch znanych pisarzy sprzed paru wieków, ale i w pamflet wymierzony przeciwko Napoleonowi III wpisał rady dla swych współwyznawców o sposobach, jakimi mają zdobywać władzę. Uczynił to na polecenie starszyzny żydowskiej, która była niesłychanie zadowolona z nadarzającej się okazji. Dzięki niej bowiem "tak łatwo udało się wywieść w pole głupich gojów" i jawnie pouczać o sposobach i środkach, jakimi "nieznani naczelnicy" Izraela zamierzają osiągnąć i utrzymać władzę "narodu wybranego" nad całym światem.

Przypomnijmy, że Joly nie był Żydem, o czym ewidentnie świadczy jego metryka chrztu (wraz z nazwiskami rodziców chrzestnych) opublikowana swego czasu w prasie paryskiej ("Paix et Droit", listopad 1924). Nie to jest jednak w tym przypadku najważniejsze; istotne wydaje się co innego. Po pierwsze - w jakim celu Żydzi mieliby ogłaszać publicznie instrukcje Joly'ego, skoro rzekome Protokoły…, do których one w znacznej części weszły, tak starannie chronili przed oczyma "gojów"? Wartość podobnych wskazówek polega przecież w znacznym stopniu na ich poufnym charakterze. Po drugie - jeśli już z jakichś powodów mędrcy chcieli poinformować współwyznawców o swych planach zawładnięcia światem, dlaczego uczynili to w formie broszury politycznej, o której dobrze wiedziano, iż będzie narażona na konfiskaty ze strony cesarskiej policji. W ówczesnej Europie nie istniały żadne przeszkody po temu, aby podobne instrukcje mogły się ukazać w formie bardziej bezpośredniej, choć oczywiście anonimowej. To dopiero w XX stuleciu państwa totalitarne objęły swą kontrolą całość produkcji wydawniczej, przejmując w praktyce wszystkie drukarnie.

Jeszcze mniej przekonujące jest inne tłumaczenie, mianowicie, iż syjoniści zebrani w 1897 roku w Bazylei z rozmysłem popełnili plagiat, aby na wypadek dostania się Protokołów… w niepowołane ręce "móc posłużyć się tym alibi i przekonywać, że to falsyfikat. Wyjaśnienie to jest równie przekonujące, co twierdzenie, iż piramidy egipskie zbudowano, aby służyły jako most na Dunaju, paryska katedra Notre Dame zaś to forteca, która miała osłaniać przejście przez Pireneje" - zauważa z irytacją Pierre Charles. Dodajmy, że uznanie tego tłumaczenia za słuszne musi prowadzić do odrzucenia poprzedniej tezy, że pamflet Joly'ego wydali Żydzi jako instrukcję dla swych rodaków.

Kolejną próbą obrony autentyczności Protokołów… jest twierdzenie, że nie mamy tu do czynienia z zapisem wykładów, wygłoszonych na kongresie w Bazylei, lecz z notatkami z prelekcji "wygłaszanych w niewiadomym miejscu i w niewiadomym czasie przez jakiegoś wybitnego Żyda (mędrca syjonistycznego)". Tak czy inaczej, choć ich związek z kongresem w Bazylei można - jak przyznawali niektórzy - uznać za dyskusyjny, to jednak ukazują one w wierny sposób umysłowość Żydów oraz ich plany zapanowania nad światem. Tłumaczenie takie przyjmował między innymi sam Adolf Hitler, pisząc: "Protokoły […] z przerażającą prawdziwością odsłaniają nam istotę i działania narodu żydowskiego, jego wewnętrzną organizację i jego ostateczne cele".

Podobne wyjaśnienia nie są w historii czymś nowym. Zbliżonych argumentów używali już zwolennicy tezy o autentyczności rzekomych instrukcji jezuickich, wspomnianych poprzednio Poufnych rad… Podobnie zresztą strona katolicka twierdziła, iż pięć twierdzeń głośnego herezjarchy, Mikołaja Janseniusza, potępionych w bulli papieskiej z 1656 roku, wprawdzie nie figuruje w jego dziełach, ale odpowiada ściśle ich duchowi. Otóż Protokoły mędrców Syjonu niewątpliwie odpowiadają obrazowi Żydów, jaki u schyłku XIX wieku dominował w kręgach zagorzałych antysemitów. Zapoczątkowana przez opowieść Goedschego o tajnych zgromadzeniach na cmentarzu żydowskim w Pradze wizja istnienia ich światowego rządu, gdzieś w latach osiemdziesiątych XIX stulecia została przez antysemicką propagandę uznana za pewnik. Skoro zaś istniał centralny ośrodek dyspozycyjny, wydawało się rzeczą naturalną, iż mógł on wydać na użytek swych podwładnych takie same instrukcje, jakie ongiś mieli rzekomo opracować jezuici w postaci Poufnych rad Towarzystwa Jezusowego.