Zarys podstaw ekonomii marksistowskiej i źródła marksizmu

Notatki z seminarium doc. Kosseckiego. Warszawa, 26 II 2013 r.

2. Źródła marsizmu

1. Ekonomia liberalna. Marksizm jest dzieckiem liberalizmu (Smitch, Ricardo). Bynajmniej z nim nie zrywał. Towarzysz Rakowski był zwolennikiem „socjalizmu rynkowego”. Na uczelniach wykładano ekonomię polityczną kapitalizmu. Ekonomia marksistowska wywodzi się w prostej linii z liberalizmu.
    
2. Socjalizm utopijny (Saint-Simon, Charles Fourier, Robert Owen). „Utopijny”, ponieważ nie dążył do przejęcia władzy. Marksiści natomiast uważali, że burżuazja sama władzy nie odda.
    
3. Filozofia niemiecka. Hegel (dialektyka; był obiektywnym idealistą), Ludwig Feuerbach (materializm; człowiek jest tym, co je).
   „Nowy marksizm” (szkoła frankfurcka) nie ma nic wspólnego z oryginalnym marksizmem. (Dopisek MT: można jednakowoż odnaleźć łączący te prądy wątek przyczynowo-skutkowy. Wspólne jest dla nich także oderwanie od realiów, szczególnie od tzw. „prawdy antropologicznej”. Czy idealizm aberracyjny nie byłby tu wdzięczną i odpowiednią nazwą?)
   Awansowanie dywersji psychologicznej do rangi szkoły filozoficznej to nieporozumienie.
    

1. Filozofia marksistowska (diamat, dialektyka). Główny twórca: Engels. Naczelna zasada: byt określa świadomość.
   
   • Świat jest z istoty swej materialny, a duch jest wytworem wysoko zorganizowanej materii (materializm nie neguje ducha!)
   • Materia jest obiektywną rzeczywistością, istniejącą poza naszą świadomością i niezależnie od niej.
     Materia jako obiektywna rzeczywistość jest pierwotna, a świadomość wtórna i jest odbiciem rzeczywistości.
   • Świat i rządzące nim prawa są w zupełności poznawalne. Nasza wiedza sprawdza się przez praktyczne doświadczenie i wówczas ma znaczenie prawdy obiektywnej.
     

     w sferze:	jest to:
     ontologii	materializm
     epistemologii	realizm

     Szkoła frankfurcka jest zaprzeczeniem marksizmu.
   
   

   Engelsowsko-heglowska spirala rozwoju
   synteza
   ↗		↖
   teza	↔	antyteza

   Marksistowska metoda dialektyczna:
   1. Przyroda jest jedną spoistą całością (wszystko trzeba rozpatrywać we wzajemnym powiązaniu).
   2. Przyroda jest w stanie ciągłego ruchu i przeobrażeń.
   3. Zmiany ilościowe przechodzą w zmiany jakościowe, tzn. jeśli przekroczą pewną wartość progową, następuje skokowa zmiana. Szczególnie w społeczeństwie. (Szlachta francuska nie wykazała takiej szlachetności, jak polska, i przywileje trzeba jej było odbierać razem z głową.)
   4. W przyrodzie zawarte są sprzeczności wewnętrzne. Proces rozwoju jest wynikiem walki przeciwieństw: teza ↑ antyteza ↑ synteza (synteza już na wyższym szczeblu rozwoju).
   
   Marks i Engels byli ateistami.
    
2. Ekonomia marksistowska (teoria wartości dodatkowej).
   Teoria wartości dodatkowej była serio traktowana w historii myśli ekonomicznej.
    
3. Materializm historyczny (socjologia marksistowska).
   W wydanej po polsku „Historii WKPb” (Warszawa 1948, nakład 100 000 egz., po 1956 wycofana) znajduje się rozdział o filozofii marksistowskiej, natomiast do ekonomii był osobny, grubszy podręcznik.
   
   1. Klasa społeczna jest to grupa ludzi, która ma jednakowy stosunek do własności środków produkcji (tzn. jest właścicielem, lub nie jest).
      Głównym czynnikiem stanowiącym o obliczu społeczeństwa są siły wytwórcze (narzędzia pracy i ludzie, którzy się nimi posługują) oraz stosunki produkcyjne, tj. stosunki, w jakie wchodzą ludzie w procesie produkcji - ich istotą jest własność środków produkcji: najważniejsze, to kto jest właścicielem środków produkcji.
   2. Siły wytwórcze zmieniają się, wywołując zmiany stosunków produkcyjnych.
   3. Produkcja, tj. siły wytwórcze i stosunki produkcyjne stanowią bazę, której odpowiada (na której się rozwija) określona nadbudowa społeczno-kulturalna.
      Nowe siły wytwórcze i odpowiadające im stosunki produkcyjne powstają w łonie dawnego ustroju, prowadząc do jego zmiany. Siły związane ze starym ustrojem, a zwłaszcza klasy posiadające, starają się temu przeciwdziałać - czyli hamują rozwój sił wytwórczych. Ta sprzeczność prowadzi do rewolucji. Jedyny przypadek zaobserwowany przez Marksa, kiedy zmiana zaszła nierewolucyjnie, to dobrowolna inicjacja zmian i upowszechnnienie przywilejów przez polską szlachtę w czasie Sejmu Czteroletniego i Konstytucji 3 Maja.
       
   
   Skutkiem działania tego prawa wspólnotę pierwotną zastąpiło niewolnictwo, je z kolei feudalizm, następnie kapitalizm, który z kolei zostanie zastąpiony przez socjalizm.